Page 48 - engrdeptมิย66.indd

พื้นที่คายภาณุรังษีในฐานะศูนยกลางเมืองราชบุรี
(สมัยรัชกาลที่ ๒-รัชกาลที่ ๕)

เมืองราชบุรีเปนเมืองยุทธศาสตรสําคัญดานตะวันตก นับแตอดีต
มีการตั้งและยายศูนยกลางเมืองหลายแหง จนกระทั่งชวงตนกรุงรัตนโกสินทร

พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัย รัชกาลที่ ๒ ทรงพิจารณาเห็นวา
ที่ตั้งของเมืองราชบุรีเดิมทางฝงขวาของแมนํ้าแมกลองมีความเสียเปรียบ

ในเชิงยุทธศาสตรตอพมา เพราะแมนํ้าขวางอยูดานหลัง จึงไดมีพระราชดําริ
ใหยายที่ตั้งเมืองมาอยูทางฝงซายแมนํ้าแมกลอง (บริเวณที่ตั้งคายภาณุรังษี
ในปจจุบัน) เพื่อใชแมนํ้าเปนปราการธรรมชาติ ในป พ.ศ. ๒๓๖๐ ไดิ์ม่การ

ตั้งศาลหลักเมืองราชบุร่ และสรางเมืองมีผังเปนรูปสี่เหลี่ยมผืนผา
ขนานไปกับแมนํ้าแมกลอง โดยไดดํารงความเปนศูนยกลางเมืองราชบุรี
มาจนถึงสมัยรัชกาลที่ ๕

พื้นที่คายภาณุรังษีในฐานะศูนยกลางการทหารดานตะวันตก

(รัชกาลที่ ๕-พ.ศ. ๒๔๘๔)

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๕
ไดเกิดการปฏิรูปการปกครองแผนดินในหัวเมืองตาง ๆ เปนแบบมณฑล

เทศาภิบาล โดยไดรวมหัวเมืองตะวันตก ๕ หัวเมืองจัดตั้งเปนมณฑลราชบุร่
และไดโปรดเกลาฯ ใหยายที่บัญชาการเมืองกลับไปอยูบนฝงขวาของ
แมนํ้าแมกลองในป พ.ศ. ๒๔๔๐

ตอมา มีการจัดตั้งหนวยทหารบกในหัวเมืองที่มีความสําคัญ
ทางยุทธศาสตร เมืองราชบุรีไดเปนที่ตั้งของกรมที่หารบกราบที่่� ๔
ในป พ.ศ. ๒๔๔๖ โดยใชพื้นที่ในเขตกําแพงเมืองเกาที่วางอยู และ

เมื่อพระเจาลูกยาเธอ กรมหมื่นนครไชยศรีสุรเดช เสนาธิการทหารบก
ไดทรงเสนอโครงสรางกองทัพบกสยาม พ.ศ. ๒๔๕๑ จัดตั้งกองพลทหารบก

๑๐ กองพลในมณฑลสําคัญทางยุทธศาสตร จึงไดจัดตั้งกองพลที่ ๔
ที่มณฑลราชบุรีอีกหนวยหนึ่ง โดยมีสุมเดิ์็จพระเจาบรมวังศเธอ
เจาฟากรมพระยาภาณุพันธุวังศวัรเดิ์ช ที่รงเปนผูบังคับการพ์เศษ

หนวยทหารนี้ไดเจริญกาวหนามาโดยลําดับตอมาไดเปนพื้นที่ตั้งหนวย
มณฑลทหารบกที่ ๕ กอนที่จะยายที่ตั้งหนวยไปที่จังหวัดเพชรบุรี